พระอัจฉริยภาพ “ในหลวง” กับงานศิลปะและการออกแบบ

มหาวิทยาลัยศิลปากร จัดโครงการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี และเนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550 เชิญชวนประชาชนชมนิทรรศการ “พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว กับงานศิลปะและการออกแบบ”

โครงการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี และเนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550

“พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว กับงานศิลปะและการออกแบบ” พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ 9 แห่งราชวงศ์จักรี เป็นพระมหากษัตริย์ที่ทรงปกครองแผ่นดินยาวนานกว่า 60 ปี อันเป็นระยะเวลาครองราชย์ยาวนานที่สุดในประวัติ ศาสตร์ชาติไทย และในช่วงเวลาของการครองสิริราชสมบัติทรงบำเพ็ญพระราชกรณียกิจต่างๆ ที่ก่อให้เกิดประโยชน์อันไพศาลต่อประเทศชาติและพสกนิกรชาวไทย นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณอย่างหาที่สุดมิได้ งานด้านศิลปะและการออกแบบซึ่งในอดีตมักเรียกรวมกันว่า “งานช่าง” นั้น นับเป็นพระราชกรณียกิจอีกด้านหนึ่งที่ทรงมีความสนพระราชหฤทัยยิ่ง ผลงานด้านศิลปะและการออกแบบ ตลอดจนงานช่างฝีพระหัตถ์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีหลากหลายรูปแบบและมีมาอย่างต่อเนื่องนับตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ตราบจนปัจจุบัน เช่น การถ่ายภาพ ดนตรี งานจิตรกรรม และการออกแบบเรือใบ เป็นต้น

เมื่อทรงพระเยาว์ผลงาน ฝีพระหัตถ์แสดงให้เห็นทั้งพระอัจฉริยภาพใน การริเริ่มสร้างสรรค์และการประสานความงามกับประโยชน์ของสิ่งประดิษฐ์ให้เข้ากันอย่างดี ครั้นเมื่อทรงมีพระราชภารกิจที่ต้องทรงห่วงใยทุกข์สุขของประชาชน งานประดิษฐ์ฝีพระหัตถ์ก็เน้นประโยชน์มากขึ้น ดังจะเห็นได้จากสิ่งประดิษฐ์เพื่อพัฒนาคุณภาพของแหล่งน้ำ เช่น กังหันชัยพัฒนา เป็นต้น นอกจากนี้ยังมี โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริที่แสดงให้เห็นพระปรีชาสามารถในการวางแผนและการออกแบบสภาพแวดล้อมซึ่งเป็นทั้งงานด้านสถาปัตยกรรม ภูมิสถาปัตยกรรม ผังเมือง และสิ่งแวดล้อม ทั้งนี้ พระราชดำริต่างๆ นับตั้งแต่เมื่อทรงริเริ่มโครงการ ตลอดจนเมื่อพระราชทานคำแนะนำแก่ผู้เกี่ยวข้อง ตลอดระยะเวลาการดำเนินงานล้วนเป็นไปตามหลักวิชาการและสอดคล้องกับสภาพความเป็นอยู่วัฒนธรรมและความรู้สึกนึกคิดของประชาชนชาว ไทย

เนื่องในโอกาสการเฉลิมฉลองการครองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี ในปี พุทธศักราช 2549 และการเฉลิมฉลองพระชนมายุครบ 80 พรรษาของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในปีพุทธศักราช 2550 มหาวิทยาลัยศิลปากรจึงจัดโครงการเฉลิมพระเกียรติเนื่องในวาระสำคัญดังกล่าวในหัวข้อ “ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวกับงานศิลปะและการออกแบบ” เพื่อเผยแพร่พระราชกรณียกิจทาง ด้านศิลปะและการออกแบบ และเพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวให้เป็นที่ประจักษ์แก่บรรดาพสกนิกรชาวไทยและชาวต่างประเทศ อีกทั้งยังเป็นการแสดงความจงรักภักดีของเหล่าศิลปิน สถาปนิก และนักออกแบบทั้งหลายที่เคยมีโอกาสได้รับใช้ฝ่าละอองธุลีพระบาทในการถวายงานสนองพระ ราชดำริและพระบรมราชวินิจฉัยในโครงการต่างๆ โดยที่โครงการที่นำมาเผยแพร่เป็นเพียงผลงานส่วนหนึ่งของพระราชกรณียกิจทางด้านทัศนศิลป์และการออก แบบเท่านั้น

กิจกรรมเฉลิมพระเกียรติ
การแสดงนิทรรศการ “พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวกับงานศิลปะและการออกแบบ” ระหว่างวันที่ 1-28 ธันวาคม 2550 ณ หอศิลป์ มหาวิทยาลัยศิลปากร วังท่าพระ

พระราชกรณียกิจด้านจิตรกรรม

• ผลงานภาพจิตรกรรมในพระราชนิพนธ์พระมหาชนก
ภาพจิตรกรรมชุดพระมหาชนก เป็นภาพจิตรกรรมที่ทรงมอบหมายให้คณะศิลปินไทย ซึ่งประกอบด้วยศิลปินอาวุโสและศิลปินรุ่นใหม่ จำนวน 8 คน ประกอบด้วย ประหยัด พงษ์ดำ, พิชัย นิรันต์, ปรีชา เถาทอง, ปัญญา วิจินธนสาร, เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์, เนติกร ชินโย, ธีระวัฒน์คะนะมะ และจินตนา เปี่ยมศิริ เป็นผู้เขียนขึ้นในระหว่าง พ.ศ.2536-2539 โดยมีพระราชดำริและมีพระบรมราชวินิจฉัยอย่างละเอียดทุกขั้นตอน คณะศิลปินดังกล่าวได้แบ่งกันวาดภาพประกอบรวมทั้งสิ้นจำนวน 36 ภาพ เพื่อเป็นการถ่ายทอดความงามจากบทพระราชนิพนธ์ให้เป็นภาพจิตรกรรมที่งดงามและมีเนื้อเรื่องครบถ้วนสมบูรณ์

พระราชนิพนธ์พระมหาชนก นับเป็นผลงานศิลปะที่แสดงพระปรีชาสามารถทั้งทางด้านวรรณศิลป์และทัศนศิลป์ เป็นงานสร้างสรรค์ที่อาจกล่าวได้ว่าแสดงลักษณะของศิลปกรรมประเภทหนึ่งในสมัยรัชกาลที่ 9 ที่ประสานลักษณะของศิลปไทยประเพณีและเนื้อหาของเรื่องโบราณ ร่วมกับการแสดงออกด้วยเทคนิควิธีร่วมสมัยเป็นการนำเอารากฐานวัฒนธรรม ความคิดโบราณมาเสนอให้คนสังคมปัจจุบันได้ตระหนักและพยายามสร้างสังคมที่น่าอยู่ต่อไปในอนาคต

พระราชกรณียกิจด้านสถาปัตยกรรม
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงประกอบพระราชภารกิจเกี่ยวกับโครงการสถาปัตยกรรมประเภทต่างๆ ซึ่งล้วนแล้วแต่แสดงให้เห็นถึงพระปรีชาสามารถอันหลากหลาย พระราชกรณียกิจทางด้านสถาปัตยกรรมนั้นอาจแบ่งประเภทได้ ดังนี้

ด้านสถาปัตยกรรมไทย
-พระมหาธาตุเฉลิมราชศรัทธา วัดไทยกุสินาราเฉลิมราชย์ สาธารณรัฐอินเดีย
แล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ.2547
– การอนุรักษ์พระพุทธรัตนสถาน พระบรมมหาราชวัง แล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ.2547
– พระอุโบสถวัดพระราม ๙ กาญจนาภิเษก กรุงเทพมหานคร แล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ.2540
– พระอุโบสถวัดโสธรวรารามวรวิหาร จังหวัดฉะเชิงเทรา เริ่มสร้างเมื่อ พ.ศ.2530
– พระเมรุมาศสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีในรัชกาลที่ 7 ณ ท้อง
สนามหลวง แล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ.2528
– ศาลหลักเมือง กรุงเทพมหานคร แล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ.2529
– ศาลสมเด็จพระนเรศวร จังหวัดหนองบัวลำภู แล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ.2511
– พระอุโบสถวัดพุทธปทีป กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ แล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ.2509

ด้านสถาปัตยกรรมไทยร่วมสมัย
– อุทยานเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี แล้วเสร็จเมื่อปี พ.ศ.
2536
– หอสมุดดนตรีเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 แล้วเสร็จเมื่อปี
พ.ศ.2535

ด้านนาวาสถาปัตยกรรม
– การออกแบบเรือใบ
– เรือพระที่นั่งนารายณ์ทรงสุบรรณ รัชกาลที่ 9 แล้วเสร็จเมื่อปี พ.ศ.2539
– เรือตรวจการณ์ชายฝั่ง แล้วเสร็จเมื่อปี พ.ศ.2550

ด้านการอนุรักษ์สถาปัตยกรรม
– การอนุรักษ์พระบรมมหาราชวัง
– การอนุรักษ์พระอุโบสถพระพุทธรัตนสถาน พ.ศ.2537-2547

ด้านผังเมืองและสิ่งแวดล้อม
– ถนนสุทธาวาส ปี แล้วเสร็จเมื่อ ปี พ.ศ.2536
– ถนนหยดน้ำ แล้วเสร็จเมื่อปี พ.ศ. 2537
– โครงการขยายสะพานผ่านฟ้าลีลาศ แล้วเสร็จเมื่อปี พ.ศ. 2537
– โครงการก่อสร้างสะพานคู่ขนานสะพานมัฆวานรังสรรค์ แล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2537
– โครงการสะพานคู่ขนานบรมราชชนนี ปี พ.ศ. 2539-2541
– โครงการสะพานพระราม 8 ปี พ.ศ. 2541-2544

พระราชกรณียกิจด้านมัณฑนศิลป์
เป็นพระราชกรณียกิจที่สะท้อนให้เห็นถึงพระราชจริยวัตรอันงดงาม เรียบง่าย และพอเพียง เช่น การออกแบบตกแต่งภายในพระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬารนั้น พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำริให้ตกแต่งภายในอย่างเรียบง่าย ประหยัด แต่มีความสง่างาม ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง แต่ขณะเดียวกันต้องให้มีความสมพระเกียรติของพระมหากษัตริย์ไทย ส่วนการออกแบบกังหันน้ำชัยพัฒนาเป็นอีกตัวอย่างหนึ่งซึ่งแสดงให้เห็นถึงพระอัจฉริยภาพของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในด้านการออกแบบผลิตภัณฑ์ ซึ่งมีจุดเด่นอยู่ที่การเลือกใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสมในการออกแบบและสร้างผลิตภัณฑ์ ส่วนผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นก็คือเครื่องกังหันน้ำชัยพัฒนาที่สามารถบำบัดน้ำเสียได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้เกิดประโยชน์ในการ

ด้านการออกแบบตกแต่งภายใน
– พระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร

ด้านการออกแบบนิเทศศิลป์
งานออกแบบนิเทศศิลป์ที่ทรงออกแบบด้วยพระองค์เอง
– ตราสัญลักษณ์มูลนิธิชัยพัฒนา
– การประดิษฐ์ตัวอักษรด้วยคอมพิวเตอร์
– การออกแบบบัตรส่งความสุขปีใหม่ ( ส.ค.ส.)
– ตราสินค้า “สุวรรณชาด” และการออกแบบตราสัญลักษณ์
งานออกแบบนิเทศศิลป์ที่มีพระราชดำริและพระราชวินิจฉัย
– ตราสัญลักษณ์เนื่องในโอกาสฉลองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี พุทธศักราช ๒๕๓๙
– ตราสัญลักษณ์เนื่องในโอกาสฉลองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี พุทธศักราช 2549
– ตราสัญลักษณ์งานเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80
พรรษา 5 ธันวาคม พุทธศักราช 2550
– การออกแบบตัวอักษรคำว่า “โซลูน่า ๑.๕“
– ภาพประกอบพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เรื่อง ทองแดง ฉบับการ์ตูน

ด้านการออกแบบผลิตภัณฑ์
งานออกแบบผลิตภัณฑ์ส่วนพระองค์
– หุ่นจำลอง
– เรือใบส่วนพระองค์ แบ่งเป็นประเภท 4 ประเภท ประกอบด้วยเรือใบสากลประเภทเอ็น
เตอร์ไพรส์ ประเภทโอเค ประเภท ม็อธ 3 แบบ ได้แก่ เรือใบมด เรือใบซุปเปอร์มด
เรือใบไมโครมด และประเภทเรือโม้ก

งานออกแบบผลิตภัณฑ์ตามแนวพระราชดำริ
– หุ่นยนต์คุณหมอพระราชทาน
– กังหันน้ำชัยพัฒนา

สิทธิบัตร อนุสิทธิบัตร และเหรียญรางวัล
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มีพระปรีชา พระอัจฉริยภาพในการพัฒนา และทรงพระราชทานแนวคิดเพื่อการออกแบบ โดยนำหลักการทางเทคโนโลยีต่าง ๆ มาประยุกต์ปรับปรุงเพื่อช่วยเหลือโครงการ พระราชดำริต่าง ๆ ที่พระองค์ทรงโปรดเกล้าฯ ให้ดำเนินการอย่างต่อเนื่อง ด้วยวิริยะอุตสาหะในการพัฒนา ผลงานด้านสิทธิบัตรและอนุสิทธิบัตรในพระปรมาภิไธยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชที่ทรงได้รับทูลเกล้าฯ ถวายจากกรมทรัพย์สินทางปัญญา จำนวน 6 ผลงาน

นอกจากนี้มหาวิทยาลัยศิลปากรจะจัดบรรยาย เสวนาทางวิชาการ ครั้งที่ 3 การเสวนาทางวิชาการเฉลิมพระเกียรติ ในหัวข้อ “พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวกับงานศิลปะและการออกแบบ”วันที่ 14 ธันวาคม 2550 ณ หอศิลป์ มหาวิทยาลัยศิลปากร

การจัดทำหนังสือรวบรวมพระราชกรณียกิจ
“พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวกับศิลปะและการออกแบบ” หนังสือรวบรวมผลงานพระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวด้านศิลปะและการออกแบบเนื้อหาประกอบด้วย

• จิตรกรรมในพระราชนิพนธ์พระมหาชนก
• พระราชกรณียกิจด้านสถาปัตยกรรม ประกอบด้วย ด้านสถาปัตยกรรมไทย ด้าน
สถาปัตยกรรมร่วมสมัย ด้านนาวาสถาปัตยกรรม ด้านการอนุรักษ์สถาปัตยกรรม ด้านผังเมือง
และสิ่งแวดล้อม พระราชกรณียกิจด้านมัณฑณศิลป์ ประกอบด้วย ด้านการออกแบบตกแต่ง
ภายใน
• ด้านการออกแบบนิเทศศิลป์ ด้านการออกแบบผลิตภัณฑ์
จัดพิมพ์พร้อมภาพประกอบ 4 สี ทั้งภาคภาษาไทยและภาคภาษาอังกฤษ
ขนาดหนังสือ 30.00 X 32.50 เซนติเมตร จำนวน 174 หน้า

พระอัจฉริยภาพ “ในหลวง” กับงานศิลปะและการออกแบบ